مسجد در کلام استاد شهید آیت الله مطهری
مسجد، به جای نیایش و عبادت گفته می شود. مسجد از اماکن مقدس مسلمانان است که دارای حرمت بسیار است.
عظمت مسجد:
مسجد، به جای نیایش و عبادت گفته می شود. مسجد از اماکن مقدس مسلمانان است که دارای حرمت بسیار است. استاد شهید در این رابطه می نویسد:
« ما می دانیم که به طور کلی در دین مقدس اسلام، تعظیم و احترام مسجد بر همه واجب است و بی احترامی به مسجد، حرام است. تنجیس مسجد حرام است و اگر مسجدی تنجیس شود واجب کفایی است بر همه کسان دیگر که زود آنجا را تطهیر کنند.»
احترام به مسجد و کعبه و مسأله توحید:
احترام مسجد بالذات نیست؛ بلکه احترامش را بالعرض بدست آورده است. استاد در این باره می نویسد:
« اگر کسی به ما بگوید این بر خلاف اصل توحید است. مسجد گِل است و خاک و آجر و سنگ، خود کعبه هم همین طور، چهار تا سنگ روی همدیگر گذاشته اند و چیز دیگری نیست؛ مگر سنگ هم می تواند احترام داشته باشد که بشر به سنگ احترام بگذارد؟
خانه گلی که احترام دارد به اعتبار عابد هایش است. کعبه، احترام خودش را از ابراهیم و اسماعیل و بعد انبیاء و دیگران دارد. احترامشان را از این دارد که "اول بیت وضع للناس" اول معبد جهان است؛ چون اول معبد و اول نقطه ای است که برای عبادت و پرستشِ خدا تأسیس و ایجاد شده، احترامش را از عبادت دارد؛ پس کعبه هم احترام خودش را از عابد و عبادت دارد.»
مسجد، تلفیقی از هنر و دین:
به خاطر جایگاه رفیع مسجد در اسلام، مسلمانان به آن توجهات زیادی داشتند. از جمله کارهایی که نسبت به مسجد
انجام شده است خلق شاهکارهای هنری در آن است. با نگاهی به مساجد ایران این هنرورزی به خوبی مشاهده می شود. شهید مطهری در این رابطه می نویسد:
«شاهکارهای صنعتی ایران در دوره اسلامی اعم از معماری ها، نقاشی ها، خوشنویسی ها، تذهیب کاری ها، خاتم کاری ها، کاشی کاری ها و معرق سازی ها و غیره، بیشتر در زمینه های دینی ـ اسلامی بوده است. آنچه بر همه واضح است این است که شاهکارهای فوق، همه در مساجد و همه و مشاهد و مدارس و قرآن ها و کتب ادعیه تجلی کرده است. معمارها، هنر خود را در مساجد و مشاهد و مدارس اسلامی بروز داده اند. همچنین کاشی کاری ها، خاتم کاری ها و کتیبه نویس ها.»
«شما اگر مسجد شاه اصفهان بروید و اگر گنبد مسجد شیخ لطف الله را ببینید، می بینید که از جاهایی است که علم و هنر و صنعت به کمک دین آمده است؛ یعنی احساسات دینی از یک طرف و ذوق هنری از یک طرف دیگر دست به دست هم داده اند و یک شعر مذهبی در لباس هنر و صنعت به جلوه در آمده است.»مسجد مدینه:
اولین مسجد در اسلام در مدینه بنا شد؛ مسجدی که فقط محل عبادت نبود. شهید مطهری درباره وضعیت مسجد مدینه چنین می نگارد:
«مسجد مدینه در صدر اسلام تنها برای ادای فریضه نماز نبود؛ بلکه مرکز جنب و جوش و فعالیت های دینی و اجتماعی مسلمانان، همان مسجد بود. هر وقت لازم می شد اجتماعی صورت بگیرد، مردم را به حضور در مسجد دعوت می کردند و مردم از هر خبر لازمی، در آنجا آگاه می شدند و هر تصمیم جدیدی گرفته می شد در آنجا به مردم اعلام می شد. مسلمانان تا در مکه بودند از هر گونه آزادی و فعالیت اجتماعی، محروم بودند؛ نه می توانستند اعمال فرائض مذهبی خود را آزادانه انجام دهند و نه می توانستند تعلیمات دینی خود را آزادانه فرا گیرند... . اولین کاری که رسول اکرم بعد از مهاجرت به این شهر کرد این بود که زمینی را در نظر گرفت و با کمک یاران و اصحاب این مسجد را در آنجا ساخت.»[5]
مسجد و روحانیت:
روحانیت، در شیعه مسئولیت امور دینی را بر عهده دارد و بهترین پایگاه او می تواند مسجد باشد. چنانچه استاد شهید بر آن تأکید دارد که: «مسجد از جمله بهترین پایگاه های روحانیت به حساب می آید.»
نقش مسجد در قبل و بعد از انقلاب :
قطعاً یکی از مراکز پدید آمدن انقلاب اسلامی، مساجد می باشد؛ همانطور که شهید مطهری یکی از پایگاه های فعالیت دینی و انقلابی خود را مسجد قرار داد. مساجد قبل از انقلاب رونق بسیاری داشت؛ اما پس از انقلاب چطور؟ استاد با نگاهی به مساجد قبل و بعد انقلاب چنین بیان می دارد:
«نگاهی به وضع مساجد نشان می دهد که بعد از انقلاب، اغلب مساجد خلوت شده است. یکی دلیل این امر این است که تا قبل از پیروزی انقلاب، مساجد به بهترین نحو، نقش انقلابی خود را انجام می دادند. در آنها همان مسائلی مطرح می شد که مردم خواستارش بودند؛ اما بعد از پیروزی انقلاب، مساجد خود را با این تغییرها هماهنگ نکردند. اکنون احیای مسجد، بیش از هر زمان دیگر احساس می شود.»
مسجد و رادیو و تلویزیون و نهادهای دیگر:
از برکت های انقلاب اسلامی این بود که رادیو و تلویزیون و گروه های سیاسی در کنار مسجد به وظیفه مذهبی و سیاسی پرداختند. دغدغه شهید مطهری این بود که مبادا این نهادها، جای مساجد را بگیرند. استاد، این مسأله را چنین بازگو می کند و راه حل ارائه می نماید:
مردم از طریق این کانون ها، می باید تعلیمات و آموزش های سیاسی ببینند؛ اما اگر همه این نهادها، جای مسجد را بگیرند، آن وقت، فاجعه به وجود می آید. راه جلوگیری از این فاجعه، تعطیل این نهادها نیست؛ بلکه این مساجدند که باید در وضع خود، تجدید نظر کنند و در این میان سهم عمده و نقش اصلی، به دوش روحانیت است.»
نویسنده:مجتبی صداقت تنظیم برای تبیان:مجید نقدی گروه حوزه علمیه
